صنعت خودروی ایران برخلاف تمامی دنیا، نه تنها سیر صعودی پیشرفت را طی نمی کند، بلکه روند نزولی را در این زمینه دنبال می کند. در خوش بینانه ترین حالت ممکن می توان گفت که این صنعت پیر و کهنه کار تنها در حال درجا زدن و حرکتی لاک پشت وار رو به جلوست. گواه این موضوع را می توان در تولیدات خودروسازان داخلی دید که از تکنولوژی ده ها سال قبل بهره می برند. درست است که هر چند سال یکبار محصولی جدید با عنوان خودروی ملی پا به عرصه رقابت می گذارد، اما همین خودروهای ملی نیز با تکیه بر تکنولوژی خودروهای از رده خارج شده چندین سال گذشته خودروسازان اروپایی و نام آشنا هستند.
پراید که تا همین چند ماه گذشته ارزان ترین خودروی تولید داخل به شمار می رفت، اکنون قیمتش سر به فلک کشیده و به عنوان خودرویی گران قیمت در بازار شناخته می شود، به همین خاطر از محدوده قدرت خرید بسیاری از مردم خارج شده است.
حال با علم این موضوع، می خواهیم به سراغ خودرویی برویم که با هدف جایگزینی پراید به عنوان خودرویی ارزان قیمت برای اقشار کم درآمد جامعه، طراحی و ساخته شد. بله درست حدس زدید، تیبا خودرویی است که قرار بود به عنوان جایگزینی ارزان قیمت به بازار عرضه شود، اما نه تنها این اتفاق نیافتاد، بلکه با قیمتی بیش از انتظار روانه بازار شد. چند سال بعد هم نمونه فیس لیفت آن که تنها در برخی از بخش ها دستخوش تغییرات شده بود، به عنوان محصولی جدید با نامی متفاوت به بازار عرضه شد. حال ما قصد داریم در این مقاله به مقایسه و بررسی مشخصات تیبا و ساینا به عنوان دو خودروی ملی ساخته شده توسط سایپا بپردازیم.

تاریخچه پیدایش زیبای ایرانی
همانطور که گفته شد، پروژه طراحی و ساخت محصولی ارزان قیمت توسط سایپا با نام S81، از سال ها قبل یعنی حدودا سال ۱۳۷۵ در مرکز تحقیقات گروه خودروسازی سایپا آغاز شد. اما این پروژه در سال ۱۳۸۳ متوقف شد و مجددا در سال ۱۳۸۷ بازنگری ها و تغییراتی در خصوص طراحی این محصول اعمال شد و سرانجام در سال ۱۳۸۸ خودرویی تحت عنوان مینیاتور به بازار معرفی شد و حدودا ۹ ماه بعد روانه بازار شد. این خودرو با شعار زیبای ایرانی به همگان معرفی شد که همین موضوع سبب شد نگاه بسیاری از کارشناسان و منتقدان معطوف به آن شود. زیرا محصول مورد نظر به هیچ عنوان مضمون شعار را به مخاطب نمی رساند.
در ابتدا بهتر است بگوییم که طراحی این خودرو توسط گروه ایتالیایی بنام (IET) به‌ همراه گروه آنجلینی دیزاین و طراح معروف آن (هارادا) با همکاری مهندسین ایرانی تیم طراحی سایپا صورت گرفته است، به همین خاطر نمی توان آن را خودرویی تماما ملی و ایرانی دانست. از طرفی طراحی ظاهری این خودرو با وجود خطوط و منحنی ‌های فراوانی که دارد، از ظرافت و زیبایی خاصی برخوردار نبوده نمی توان آن را خودرویی زیبا نامید. اگرچه تشخیص زیبایی امری کاملا سلیقه ای است، اما به عقیده بسیاری از مردم و کارشناسان، تیبا خودرویی زیبا نیست.اما کمی بعد نام “مینیاتور” از روی این خودرو برداشته شد و نام “تیبا” برای آن درنظر گرفته شد که تاکنون هم کسی علت دقیق آن را پیدا نکرده است.
ساینا، حاصل عقبگرد سایپا در گذر زمان
تجربه نشان داده یک خودروساز پس از گذشت چند سال از عرضه یک محصول، اقدام به تجهیز آن به تکنولوژی های روز و بازنگری در طراحی و کاربری آن می کند تا بتواند خود را همگام با پیشرفت تکنولوژی در راستای حفظ مشتری و سهم خواهی از بازار کند. اما ظاهرا این موضوع در ایران اهمیتی نداشته و خودروسازان خود را ملزم به رعایت استانداردهای روز و بهره مندی از جدیدترین تکنولوژی ها نمی دانند و تنها به برخی تعییرات جزئی در طراحی محصولات خود بسنده می کنند. ناگفته نماند که مقصر اصلی در این زمینه مشتریان و مصرف کنندگانی هستند که با تمایل نشان دادن نسبت به محصولات بی کیفیت و غیر ایمن، توقع خودروسازان را صدچندان کرده اند. زیرا در غیر اینصورت خودروسازان مجبور می شوند محصولات خود را ارتقا دهند و از تکنولوژی های روز در طراحی و ساخت آن ها استفاده کنند.
بگذریم، حدودا ۲ سال و نیم قبل یعنی سال ۱۳۹۵، سایپا محصولی جدید با نام ساینا را به بازار معرفی کرد. اما این محصول جدید برخلاف انتظار هیچ مزیتی نسبت به سایر محصولات سایپا نداشت. ساینا در واقع نسخه فیس لیفت شده تیبا بود که تنها در بخش طراحی ظاهری و داخلی دستخوش تغییرات اندکی شده بود. معمولا این رویه در خودروسازان جهانی دیده نمی شود و مختص خودروسازان داخلی است که یک فیس لیفت جزئی را تخت عنوان یک محصول مستقل به بازار معرفی کنند. به همین خاطر این اقدام سایپا به نوعی عقبگرد محسوب شده و هیچگونه پیشرفتی طی این سال ها در طراحی و تولید این محصول دیده نمی شود.

تفاوت های ظاهری تیبا و ساینا
تیبا خودرویی است که در ابتدا تنها نمونه سدان یا صندوقدار آن به بازار معرفی شد که انتقادات زیادی را در بخش طراحی به خود دید. به عقیده بسیاری از کارشناسان، طراحی بخش عقب و جلو این خودرو با یکدیگر هماهنگ نبوده که ظاهری نامتعارف را پدید آورده است. اما حقیقت ماجرا این است که تیبا با هدف سهم خواهی از بازار خودروهای اقتصادی ارزان قیمت پا به عرصه وجود گذاشته است، پس نمی توان خرده ای بر ظاهر آن گرفت. یا به قول معروف “هر چقدر پول بدی همون قدر آش می خوری”. اما درخصوص ساینا دیگر نمی توان این گونه قضاوت کرد، زیرا ساینا به عنوان خودرویی مستقل با امکانات رفاهی بیشتر به منظور رقابت با خودروهای رده بالاتر به بازار معرفی شد که اگر بخواهیم واقع بینانه به آن نگاه کنیم، باید بگوییم که نتوانست رویای مدیران سایپا را به حقیقت تبدیل کند.
ساینا تنها در بخش طراحی توانسته بود کمی چهره تهاجمی تر و اسپرت تری را به خود ببیند که همین موضوع توانست در فروش آن تاثیر قابل توجهی داشته باشد. نمای جلوی خودرو با تغییر در فرم چراغ ها و جلوپنجره، ظاهری جدیدتر نسبت به تیبا را به نمایش گذاشت، اما در نمای جانبی کمترین تغییر را نسبت به تیبا مشاهده می کنیم که تغییر فرم آینه جانبی به حالت خرگوشی، از معدود تغییرات اعمال شده در آن است.
اما طراحان سایپا قصد داشتند که در نمای عقب با اندکی تغییر در ظاهر چراغ ها و سپر تیبا، ظاهری شبیه به خودروهای ژاپنی در ساینا ایجاد کنند، که نتیجه آن کپی برداری ناشیانه ای از تویوتا یاریس بود. اما همین طراحی کپی شده نیز به عقیده بسیاری از خریداران زیبا بوده و مورد پسند واقع شده است.
بازنگری کابین بدون ارتقای کیفیت
یکی از نقاط ضعفی که در تیبا بسیار مشهود است، کیفیت بسیار پایین متریال مصرفی داخل کابین آن است که متاسفانه این موضوع نه تنها در ساینا برطرف نشده است، بلکه شاهد ایرادات مونتاژی زیادی در کابین این خودرو هستیم. طراحی کابین تیبا را می توان نمونه ارتقا یافته پراید دانست که با کوچکترین خلاقیت و نبوغی طراحی و ساخته شده است. همچنین رودری های بکار رفته در این خودرو در واقع نسخه ارتقا یافته رودری پراید بوده که کمترین تغییر را به خود دیده است. حال درخصوص کابین ساینا باید بگوییم که از لحاظ کیفیت هیچگونه تغییر و پیشرفتی نسبت به تیبا نداشته که همین موضوع باتوجه به گذشت زمان و روند صعودی پیشرفت خودروسازان جهان، خود به نوعی پسرفت به شمار می رود.
اما در بخش طراحی می توان گفت که تغییرات اعمال شده باعث شده تا کمی کابین پخته تر و معقولانه تر نسبت به تیبا به نظر برسد. زیرا جانمایی کلیدهای کنترلی سیستم تهویه و سیستم صوتی به گونه ای است که ظاهری زیباتر نسبت به تیبا را درون کابین پدید آورده است. همچنین از آن جایی که هر دو خودرو از یک پلتفرم مشترک یعنی X200 بهره می گیرند، فضای اختصاص یافته سرنشینان مشابه یکدیگر بوده و نمی توان تفاوتی میان تیبا و نسخه فیس لیفت شده اش یعنی ساینا قائل شد.
درکل می ‌توان کابین ساینا را نسبت به تیبا برتر دانست، اما موضوعی که می تواند انتقاد ها را به سوی کابین این خودرو روانه کند، موضوع مونتاژ بی‌ دقت قطعات داشبورد و رودری‌ ها بوده که ظاهری غیر منظم را درون کابین ایجاد کرده است.
امکانات رفاهی
از آن جایی که تیبا خودرویی ارزان قیمت بوده، کمترین امکانات رفاهی را در اختیار سرنشینان قرار می دهد که از جمله آن ها می توان به کیسه هوای سرنشین و راننده، سیستم ضد سرقت (ایموبلایزر)، ترمز ABS، مه‌شکن جلو و عقب، فرمان هیدرولیک، پخش MP3 و شیشه‌های برقی جلو اشاره کرد. اما ساینا در این بخش توانسته کمی بهتر از سایر قسمت ها عمل کرده و پیشرفت های قابل توجهی داشته باشد. به همین خاطر از جمله برتری های ساینا نسبت به تیبا در بخش امکانات رفاهی می توان به شیشه‌ بالابر های برقی برای هر چهار در، آینه ‌های جانبی تاشو با قابلیت تنظیم برقی، دماسنج محیط خارجی، سیستم ضد سرقت ایموبلایزر، کولر دیجیتال با تنظیم دستی، کیسه ‌های هوا برای راننده و سرنشین، ترمز ABS و EBD و همچنین سنسور دنده عقب اشاره کرد.

مشخصات فنی
در بخش مشخصات فنی پیشرانه و قوای محرکه، باید به این موضوع اشاره کرد که برخلاف عرضه هر دو خودرو در تیپ های گوناگون، تنها یک نوع پیشرانه برای آن ها درنظر گرفته شده است که همین موضوع باز هم جای بحث دارد که چرا سایپا پس از گذشت چند سال از عرضه تیبا، هیچگونه تغییری در جهت بهبود عملکرد و بالابردن راندمان پیشرانه تیبا اعمال نکرده است.
ساینا مانند تیبا از یک پیشرانه چهار سیلندر ۱٫۵ لیتری بهره می‌ گیرد که در واقع می‌ توان آن را همان موتور پراید دانست که توسط شرکت مگا موتور و یک تیم آلمانی (FEV) دستخوش تغییراتی از قبیل افزایش حجم و تغییر در نسبت تراکم شده است. موتور ۱۵۰۳ سی ‌سی تیبا در نسخه ‌های اولیه توانایی تولید ۸۰ اسب ‌بخار را داشت که اخیرا با بهینه ‌سازی مجددی که روی آن‌ صورت گرفته، این عدد به ۸۷ اسب افزایش یافته است. همچنین گشتاور ۱۰۶ نیوتن‌ متری آن نیز به ۱۲۸ نیوتن ‌متر ارتقا یافته که همین موضوع سبب شده کشش این خودرو در سربالایی ‌ها کمی بیشتر شود. گفتنی است این بازنگری و بهینه سازی در ضرایب دنده ها نیز مشاهده می شود. نیروی تولید شده موتور توسط جعبه دنده ۵ سرعته دستی به چرخ های جلو منتقل می شود.
تجربه رانندگی
اگر بخواهیم تفاوت های تجربه رانندگی ساینا و تیبا را بیان کنیم، باید بگوییم که در اصل تفاوت چندانی میان آن ها وجود ندارد. زیرا به دلیل وجوه اشتراکی که در بخش قوای محرکه و سیستم تعلیق وجود دارد، تجربه ای یکسان را در اختیار شما قرار می دهند. اما یکی از نکات بارزی که در ساینا به خوبی قابل مشاهده است، کمبود دید اطراف خودرو به منظور بهره مندی از آینه های جانبی خرگوشی است. زیرا بخش انتهایی آینه کمی رو به بالا متمایل شده است که همین موضوع میدان دید راننده را نسبت به اطراف خود کاهش داده است. همچنین سر و صدای اضافی کابین که به دلیل مونتاژ بی دقت و کیفیت پایین متریال مصرفی درون کابین ایجاد می شوند، در هر دو خودرو یکسان بوده و نمی توان برتری برای ساینا نسبت به تیبا قائل شد. که این موضوع هم از نکات حائزاهمیت در عرضه یک محصول جدید به شمار می رود.
اما از لحاظ شتاب و عملکرد موتور باید بگوییم با توجه به ابعاد کلی خودرو و وزن آن، هر دو خودرو از شتاب نسبتا خوبی برخوردار هستند که قدرت ۸۷ اسب بخار می تواند از پس جثه حدودا ۱۰۵۰ کیلوگرمی هر دو خودرو برآید. اما تغییرات اعمال شده روی ضرایب دنده ساینا، در پاره ای از اوقات عملکرد بهتری از خود نشان داده و شتاب ثانویه بهتری را به راننده ارائه می کند. همچنین مصرف سوخت هر دو خودرو مشابه بوده و در سیکل ترکیبی، عددی در بازه ۷٫۵ تا ۸٫۸ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر را ثبت می کند.
نتیجه گیری
اگر تا چند ماه گذشته قصد خرید خودرویی کمتر از ۳۰ میلیون تومان را داشتید، ساینا می توانست گزینه ای نسبتا مناسب در خودروهای صفر کیلومتر محسوب شود، اما اکنون که وضعیت بازار به طرز باورنکردنی غیر قابل کنترل شده است و قیمت ها سر به فلک کشیده اند، خرید خودرویی مانند تیبا و ساینا با قیمت های نجومی اصلا منطقی به نظر نمی رسد.
اکنون تیبا صندوقدار صفر کیلومتر در بازار با قیمتی حدود ۳۸ تا ۵۰ میلیون تومان بسته به نوع تیپ بندی، ارزش گذاری می شود. همچنین ساینا با تیپ های متفاوت با قیمتی حدود ۴۴ تا ۷۰ میلیون تومان قیمت گذاری می شود که خرید آن باتوجه به ایمنی و کیفیت بسیار پایینی که دارد، اصلا عاقلانه نبوده و به نوعی دور ریختن پول به شمار می آید. همچنین به دلیل اینکه در ساخت این دو خودرو قطعات مختلفی از پراید و ریو استفاده شده است، تامین برخی از قطعات آن با مشکل مواجه شده و قیمت بالاتری در بازار آزاد دارد که همین موضوع می تواند مشکلات متعددی را برای مالکان آن ها در درازمدت به همراه داشته باشد.